capitale

capitale
căpĭtālis, e, adj. [caput].
I.
Relating to or belonging to the head. In this signif. extant only in the subst. capital, a headdress of priests, Varr. L. L. 5, § 130 Müll.; but, capital linteum quoddam, quo in sacrificiis utebantur, Paul. ex Fest. p. 48 ib. —
II.
Transf.
A.
Relating to life, by which life is endangered, capital:

periculum,

peril of life, Plaut. Trin. 4, 3, 81; id. Rud. 2, 3, 19:

caedis,

id. Most. 2, 2, 44:

morbus,

endangering life, dangerous, Gell. 16, 13, 5.—
2.
Esp. freq. as jurid. t. t. of those crimes which are punishable by death or by the loss of civil rights, capital, v. Dig. 21, 1, 23, § 2; 48, 1, 2:

accusare aliquem rei capitalis,

of a capital crime, Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68:

qui in vinculis essent damnati rei capitalis,

id. Sen. 12, 42:

cui rei capitalis dies dicta sit,

Liv. 3, 13, 4:

reus rerum capitalium,

Cic. Verr. 2, 2, 39, § 95:

manifesti rerum capitalium,

Sall. C. 52 fin.:

rerum capitalium condemnati,

id. ib. 36, 2:

damnati,

Tac. A. 1, 21 fin.:

in rerum capitalium quaestionibus,

Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68:

crimen,

id. ib. 2, 5, 9, § 23; Tac. A. 3, 60: facinora, Cic. poët. N. D. 1, 6, 13; cf.

flagitia,

Ter. Ad. 4, 7, 5:

maleficia,

Dig. 48, 8, 18 pr.:

judex rei capitalis,

Quint. 7, 3, 33; Curt. 6, 8, 25; Cic. Dom. 30, 78:

capitalium rerum vindices,

Sall. C. 55 al.:

fraudem admittere,

Cic. Rab. Perd. 9, 26:

causae,

Quint. 8, 3, 14:

judicia,

id. 4, 1, 57:

noxa,

Liv. 3, 55, 5:

poenā afficere aliquem,

Suet. Caes. 48:

condemnare,

id. Dom. 14:

animadversione punire,

id. Aug. 24:

supplicio incesta coërcere,

id. Dom. 8:

capitale nullum exemplum vindictae,

Plin. 29, 1, 8, § 18:

supplicium,

Curt. 3, 2, 17:

capitalis locus ubl si quid violatum. est, caput violatoris expiatur,

Fest. p. 50:

judicium trium virorum capitalium,

who had charge of the prisons and of executions, Cic. Or. 46, 156; Liv. 39, 14, 10; 25, 1, 10; cf. id. 32, 26, 17; and the joke of Cic. Fam. 7, 13, 2.—Also subst.: căpĭtal (postAug. sometimes căpĭtāle, as also in poorer MSS. of earlier authors), plur. capitalia, a death ( real or civil ), banishment, etc., in consequence of crime:

capital = facinus quod capitis poenā luitur,

Fest. p. 37: capital kephalikê timôria, Vet. Gloss.
(α).
Capital facere, Plaut. Men. 1, 1, 16; id. Merc. 3, 4, 26: scimus capital esse irascier, Lucil. ap. Non. p. 38, 17:

quique non paruerit capital esto,

Cic. Leg. 2, 8, 21; id. Inv. 2, 31, 96:

praesidio decedere apud Romanos capital esse,

Liv. 24, 37, 9 Gronov.; Mel. 1, 9, 7 Tzschuck; Curt. 8, 4, 17; 8, 9, 34; Quint. 9, 2, 67:

degredi viā capital leges fecere,

Plin. 12, 14, 32, § 63; 10, 23, 31, § 62; Just. 2, 7, 8; Suet. Calig. 24 Oud. and Wolf; Sil. 13, 155; cf. Front. 4, 6, 3 Oud.—
(β).
Capitale:

capitale est obicere anteacta,

Quint. 9, 2, 67; Tac. Agr. 2.—
(γ).
Plur.:

capitalia: capitalia vindicanto,

Cic. Leg. 3, 3, 6:

capitalia ausi plerique,

Liv. 26, 40, 17; Suet. Tib. 58.—
b.
Trop.:

inimicus,

a mortal enemy, Plaut. Poen. 4, 2, 57:

hostis,

a deadly enemy, Cic. Cat. 2, 2, 3:

adversarius,

id. Fin. 4, 12, 31:

odium,

id. Lael. 1, 2:

ira,

Hor. S. 1, 7, 13:

inimicitiae,

Dig. 17, 1, 23, § 25:

minae, Cod. 2, 20, 7: oratio,

very pernicious, dangerous, Cic. Off. 2, 21, 73:

capitalis et pestifer Antonii reditus,

id. Phil. 4, 1, 3:

totius autem injustitiae nulla capitalior quam eorum, etc.,

id. Off. 1, 13, 41:

nulla capitalior pestis quam, etc.,

id. Sen. 12, 39.—
B.
That is at the head, chief, first in something, pre-eminent, distinguished (rare): capitale vocamus Ingenium sollers (as we often use capital ), Ov. F. 3, 839:

Siculus ille (sc. Philistus) capitalis, creber, acutus, etc.,

a writer of the first rank, Cic. Q. Fr. 2, 11 (13), 4: jocus, a capital joke, Treb. XXX. Tyrann. 10. — Comp.:

hoc autem erat capitalior, quod, etc.,

more important, Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170.—Hence, adv.: căpĭtālĭter, mortally, capitally:

lacessere,

Plin. Ep. 1, 5, 4:

odisse,

mortally, Amm. 21, 16, 11.—Esp.,
2.
As judicial t. t., of punishments, capitally, so as to affect life or citizenship, Cod. Th. 3, 14, 1; Veg. Mil. 2, 22.

Lewis & Short Latin Dictionary, 1879. - Revised, Enlarged, and in Great Part Rewritten. . 2011.

Игры ⚽ Нужна курсовая?

Look at other dictionaries:

  • capitale — [ kapital ] n. f. • 1509; de ville, lettre capitale 1 ♦ Ville qui occupe le premier rang (hiérarchique) dans un État, une province; siège du gouvernement. Rome, capitale de l Italie. Capitale fédérale. Capitale régionale. Ville la plus importante …   Encyclopédie Universelle

  • capitale (1) — {{hw}}{{capitale (1)}{{/hw}}agg. 1 Mortale: pena, sentenza capitale | Peccato –c, che comporta la morte spirituale | Vizio –c, la ripetizione di un peccato mortale. 2 Che ha estrema importanza: argomento –c; SIN. Principale. ETIMOLOGIA: dal lat.… …   Enciclopedia di italiano

  • Capitale — (v. lat.), 1) Hauptstadt; 2) (Captallinie, Kriegsw.), die Mittellinie des Bollwerks; Verlängerung der C., die Verlängerung dieser Linie nach außen; auf ihr wird der Angriff unternommen, s. Festungskrieg. Die unter der C. in das freie Feld… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Capitale — Capitale, franz. deutsch, die Reichshauptstadt. – C., in der Befestigungskunst eine gerade Linie, welche einen ausspringenden Winkel halbirt; sie ist eine Hauptlinie bei Festungsanlagen und für den Angriff auf Festungswerke …   Herders Conversations-Lexikon

  • Capitale — Cet article concerne la signification du mot capitale au sens de ville dirigeant un pays. Pour les autres significations, voir Capitale (homonymie). Une capitale (du latin caput, capitis, tête) est une ville où siègent les pouvoirs, ou une ville… …   Wikipédia en Français

  • capitale — ca·pi·tà·le agg., s.m., s.f. I. agg. FO I 1. che comporta la perdita della vita: sentenza, pena capitale; estens., mortale: odio, pericolo capitale I 2. principale, fondamentale, decisivo: problema capitale; un fatto di capitale importanza |… …   Dizionario italiano

  • CAPITALE — I. CAPITALE apud Recentiores, capitis quoque census est, alias Capitalitium, Capitagium et Cavagium, h. e. census quem homines de corpore seu de capite, quotannis domino tenebantur praestare, Germ. Kopffgelt. Cuiusmodi census iu Gallia ut… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • capitale —   Eng. Capital   In finanza aziendale, si definisce il capitale che è rappresentato dai fondi che può detenere l impresa, che originano dall emissione di obbligazioni e titoli e dall utile derivante dall accumulo dei dividendi non distribuiti. In …   Glossario di economia e finanza

  • capitale — capitale1 agg. [dal lat. capitalis, der. di caput pĭtis capo ]. 1. [che riguarda il capo, la testa e quindi la vita stessa: pena c. ; delitto c. ; nemico c. ] ▶◀ ‖ accanito, acerrimo, feroce, fiero, implacabile, mortale. ◀▶ ‖ lieve, secondario. 2 …   Enciclopedia Italiana

  • capitale — A agg. 1. mortale CONTR. veniale 2. principale, fondamentale, essenziale, importantissimo, precipuo, primario, predominante, dominante, sostanziale, basilare, centrale, culminante, vitale CONTR. secondario, accidentale, accessorio, complementare …   Sinonimi e Contrari. Terza edizione

  • Capitale (typographie) — Capitale et majuscule Bien que l’usage tende à confondre capitales et majuscules, en typographie une distinction existe entre ces deux mots. La capitale (du latin capitalis, « qui concerne la tête ») est, en typographie, la casse à… …   Wikipédia en Français

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”